Portret Joan Derk van der Capellen tot den Pol door Johan Antonie Kaldenbach © Rijksmuseum/PD

Titelblad van het pamflet 'Aan het volk van Nederland' © PD

Van der Capellen tot den Pol

Joan Derk van der Capellen tot den Pol is in de tijd van stand en status, van jonkvrouwen, graven en baronnen een bijzonder man. Hij is van adel, dus een edelman, maar desondanks toch voorvechter van de democratie. Het Democratisch Manifest, een oproep aan het ‘Volk van Nederland’ om de democratische vrijheden in te voeren zet een ontwikkeling in gang die geleid heeft tot het moderne Nederland van nu. Hij is er niet op tegen dat dit desnoods gewapenderhand bereikt wordt. Ook nu nog profiteren we van en bouwen we voort op wat Van der Capellen gedurende zijn leven geschreven en gedaan heeft.

Het manifest

Een gedeelte van het manifest - gekozen door de auteur: 'Verzamelt U elk in Uw steden en ten plattelande in Uw dorpen. Komt vreedzaam bijeen, en kiest uit Uw midden een matig aantal goede, deugdzame, vrome mannen; kiest goede patriotten, waarop gij vertrouwen kunt. Zendt dezen als Uw gecommitteerden naar die plaatsen, waar de Staten van Uw verschillende provincies vergaderen en beveelt hun, dat zij zodra mogelijk bij elkander komen om uit naam en op het gezag dezer natie, met en naast de Staten van elke provincie een nauwkeurig onderzoek te doen naar de redenen van de verregaande traagheid en slapheid waarmee de bescherming van het land tegen een geduchte en vooral actieve vijand wordt behandeld. Beveelt hun verder, dat zij insgelijks met en naast de Staten der bijzondere provinciën een raad voor Zijne Hoogheid kiezen, en hoe eerder hoe liever al zulke middelen helpen beramen en in het werk stellen als tot redding van het benauwde vaderland dienstig zullen worden geoordeeld. Laaten uwe gecommitteerdens u lieden van tyd tot tyd, door middel der drukpers, in het publiek openlyk verslag doen van hunne verrigtingen. Zorg voor de vryheid der drukpers, want zy is de eenige steun van u lieder nationaale vryheid. Als men niet vry tot zyne medeburgers kan spreeken, nog hen by tyds waarschouwen, dan valt het den onderdrukkeren des volks zeer gemakkelyk hunne rol te speelen: hierom is het, dat zy, wier gedrag geen onderzoek kan lyden, altyd zo teegen de vryheid van schryven en drukken yveren, en wel gaarne zouden zien, dat niets gedrukt en verkogt wierd zonder permissie.'

Download een PDF van de heruitgave (1981) van het Democratisch Manifest bij DBNL.